Ervaringen
Stilstaan bij mensen die er niet meer zijn
In deze tijd van het jaar is er bijzondere aandacht voor het gedenken van onze overledenen. Voor nabestaanden een moment om stil te staan bij het gemis van hun dierbare. Het verdriet delen met anderen biedt troost en erkenning voor het verdriet. Zo wordt in de Rooms-Katholieke kerk op Allerzielen (2 november) alle gelovige zielen van overledenen herdacht. In de protestantse kerk wordt op de laatst zondag van het kerkelijk jaar (21 november) ‘Eeuwigheidszondag’ alle namen genoemd van de mensen die in dat jaar zijn overleden.
Sinds 1997 is op elke 2e zondag van december Wereldlichtjesdag (12 december). Wereldwijd komen mensen bij elkaar om overleden kinderen te herdenken en steken zij om 19.00 uur een kaarsje aan. Door verschillende tijdzones in de wereld ontstaat hierdoor een golf van licht, zodat de wereld een beetje lichter wordt voor de mensen die hun kind hebben verloren en mogen beseffen dat zij niet alleen zijn met hun verdriet.
‘Rouwverwerking bestaat niet’, is een uitspraak van Manu Keirse, psycholoog en arts gespecialiseerd in rouwverwerking. In zijn boek ‘Helpen bij verlies en verdriet’ schrijft hij dat je verlies niet verwerkt, maar dat je het hoogstens kunt overleven. Volgens hem is sterven verhuizen van de buitenwereld, naar het hart van de mensen die van je houden. Wat hij in zijn boek zo mooi verwoordt, is dat met de dood een leven eindigt, maar nooit de relatie die er was.
Het verlies van een dierbare blijft voor altijd onderdeel van je leven, het gaat nooit over en verandert je leven voor altijd. Door stil te blijven staan bij mensen die er niet meer zijn, houden we de herinnering aan onze dierbare levend. En dat is nodig om met het verlies verder te kunnen leven.
De bekendste herdenking in onze cultuur is de jaarlijkse Nationale Herdenking op de Dam, waarbij we stilstaan bij de slachtoffers van de Tweede Wereldoorlog en van oorlogssituaties en vredesoperaties daarna. Om aan de gevoelens de duizenden nabestaanden van de inzittenden van vlucht MH17 een plek te geven vindt jaarlijks een herdenking plaats bij het Nationaal Monument MH17. Sinds de jaren negentig worden stille tochten georganiseerd voor het herdenken van een persoon of naar aanleiding van zinloos geweld.
Praten over de dood wordt gelukkig steeds meer ‘gewoon’ en er zijn nieuwe vormen van herdenken ontstaan. Het planten van een herdenkingsboom voor de overledene, het maken van knuffeltjes voor kleinkinderen van de kleding van hun opa of oma en een jaarlijks uitje naar de favoriete plek van de overledene zijn hier een paar mooie voorbeelden van.
Maar gedenken zit ‘m niet alleen in grote dingen! Een vaak gehoorde reactie van nabestaanden is dat zich eenzaam en niet gezien voelen in hun verdriet. Ze willen zo graag nog eens praten over hun dierbare, maar vinden vaak geen gehoor in hun omgeving. En het meest simpele wat we daarin voor hen kunnen doen is openstaan voor hun gevoel, luisteren naar hun verhalen en met elkaar de herinneringen delen!